چاپ اسکناس
چاپ اسکناس در ایران در سال ۱۳۱۱ توسط بانک ملی ایران شروع شد. اولین اسکناسهای چاپ شده اسکناسهای ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۵۰۰ ریالی بودند. در سال ۱۳۱۴ اسکناس ۱،۰۰۰ ریالی منتشر شد. به دنبال آن در سال ۱۹۵۱ اسکناس ۲۰۰ ریالی انتشار یافت. اسکناسهای ۵٬۰۰۰ و ۱۰٬۰۰۰ ریالی در سال ۱۹۵۲ چاپ شدند. اسکناس ۵ ریالی آخرین بار در سال ۱۹۴۰ چاپ شد و اسکناس ۱۰ ریالی هم تا سال ۱۹۶۱ (۱۳۴۰ هجری خورشیدی) منتشر شد. در سال ۱۹۶۱
بانک مرکزی ایران انتشار پولهای کاغذی را عهدهدار شد.
در سال ۱۳۵۷ پس از انقلاب اسلامی، اسکناسهای ایرانی با تصویر صورت شاه چاپ شدند که در آنها صورت شاه با یک طرح در هم پیچیده پوشانده شده بود. اولین چاپ پول حقیقی جمهوری اسلامی در اسکناسهای ۱۰۰، ۲۰۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰، ۵۰۰۰ و ۱۰٬۰۰۰ ریالی بود. ۲۰۰۰ ریالی در سال ۱۹۸۶ مرسوم شد. روح الله خمینی در زمان حیات خویش هیچ گونه اجازهای مبنی بر چاپ اسکناسها با طرح وی به دولت نداده بود اما پس از مرگ وی اسکناسها نیز تغییر یافت. اسکناسهای ۱۰۰ ریالی که در اولین چاپ اسکناس توسط جمهوری اسلامی با طرح حرم امام رضا در جلو و مدرسه چهارباغ در پشت بود به طرحی از سید حسن مدرس در جلو و مجلس شورای اسلامی در پشت تغییر یافت. اسکناسهای ۱۰۰۰ ریالی نیز که قبل از آن با طرح مدرسهٔ فیضیه در جلو بود به طرحی از بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت. اسکناسهای ۵٬۰۰۰ ریالی۱۰٬۰۰۰ ریالی۲۰٬۰۰۰٫ ریالی و ۵۰٬۰۰۰ ریالی نیز با طرح وی چاپ شد. اسکناس ۲٬۰۰۰ ریالی نیز که قبل از آن تصویر آزادی خرمشهر را در جلو داشت به طرحی از
آیتالله خمینی تغییر یافت.
ارزش | رنگ | شرح | |
---|---|---|---|
۱۰۰ ریال | ارغوانی | سید حسن مدرس | مجلس شورای اسلامی |
۲۰۰ ریال | آبی و سبز | مسجد جامع یزد | جهاد سازندگی |
۵۰۰ ریال | خاکستری و سبز | نماز جمعه | سردر دانشگاه تهران |
۱٬۰۰۰ ریال | قهوهای روشن و کرمی | روح الله خمینی | مسجدالاقصی |
۲٬۰۰۰ ریال | پیازی | روح الله خمینی | خانهٔ کعبه |
۵٬۰۰۰ ریال | صورتی مایل به پنبه ای و نارنجی | روح الله خمینی | گل و بلبل ، ماهواره امید ، اشیا سفالین تاریخی |
۱۰٬۰۰۰ ریال | سبز روشن | روح الله خمینی | کوه دماوند |
۲۰٬۰۰۰ ریال | آبی مایل به سرمه ای | روح الله خمینی | میدان امام اصفهان ، مسجدالاقصی |
۵۰٬۰۰۰ ریال | ارغوانی و زرد و نارنجی کم رنگ | روح الله خمینی | نقشهایران با ذکر نام خلیج فارس به زبان انگلیسی |
۱۰۰٬۰۰۰ ریال | سبز زیتونی | روح الله خمینی | آرامگاه سعدی شیرازی همراه با شعر "بنی آدم اعضای یکدیگرند" |
ایران چک
در ایران دو نوع پول درشت موسوم به ایران چک وجود دارد. اکنون این ایران چکها را
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر میکند. پیش از این هر بانک ایران چکی جداگانه داشت.
مشکلات واحد پولی ریال
با وجود کنار گذاشتن رسمی تومان در سال ۱۳۰۸ (دورهٔ زمامداری
رضاشاه پهلوی) و تغییر واحد پولی، بسیاری از مردم واحد پولی ریال را به کار نگرفتند و به ازای هر ۱۰ ریال از ۱ تومان استفاده کردند. با وجود گذشت سالیان بسیار هنوز واحد ریال بین مردم استفادهٔ چندانی ندارد.
استفاده مردم ایران از واحد پولی تومان به جای ۱۰ ریال همواره با سردرگمی و مشکلاتی همراه بودهاست. بسیاری از ایرانیان در نوشتن یا خواندن صفرها در عملیات بانکی (تبدیل تومان به ریال) یا هنگام شنیدن گزارشهای اقتصادی در رسانهها دچار مشکل میشوند. ازآنجاکه اکثر مردم در معادلات ذهنی خود از تومان به جای ریال استفاده میکنند، مجبورند برای درک قیمتی که به ریال درج شدهاست، آن را به تومان تبدیل کنند. این موضوع یک تلاش ذهنی بیفایده را بر آنان تحمیل کردهاست که گاهی نیز با خطا همراه میشود. همچنین در بسیاری از مواقع نیز مشخص نیست که آیا قیمت درج شده به تومان است یا به ریال. چنین وضعیتی که دو واحد پولی متفاوت به این شکل در یک کشور در کنار هم استفاده شوند، تنها در ایران دیده میشود. این موضوع به خصوص برای گردشگران خارجی حاضر در ایران، به علت ناآشنایی با واحد پولی، مشکلات عدیدهای پدید میآورد.
امروزه واحد پول ریال نسبت به تومان در زندگی مردم نقش چندانی ندارد و این موضوع به حدی است که ارتباط قیمتها با ریال برای جامعه قابل لمس نیست.
[== طرح اصلاح پول ملی ایران ==
از اواخر دههٔ ۱۳۸۰ به دلیل تورم بالا و پایین آمدن ارزش پولی ایران، زمزمه حذف صفر از پول ایران شنیده شدهاست. علاوه بر این، چون واژه "ریال" ریشهٔ اسپانیایی دارد و دارای سابقهٔ تاریخی در ایران نیست و مهم تر از همه در میان مردم مقبولیت نیافتهاست قرار شدهاست واحد پولی جدیدی به جای آن برگزیده شود. مقرر گردید در این باره از مردم نظرخواهی شود.[۹][۱۰] جمعبندی «نظرسنجیها» یکی از معیارهایی است که در تعیین نام واحد اصلی و فرعی پول ملی ملاک تصمیم گیری خواهد بود. اما سایر ابعاد کارشناسی و ملاحظات فرهنگی، تاریخی، آواشناسی، قومیتی و ارزشی نیز قطعاً باید مورد توجه باشد. برآیند همگی این ابعاد مشخص خواهد کرد که نام واحدهای اصلی و فرعی پول ملی چه خواهد بود.[۱۱] بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بدین منظور وب سایتی را راه اندازی کرده است.ایرانیان میتوانند با مراجعه به سایت نظرسنجی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نظر خود را اعلام دارند.